czas przeszły passato prossimo
Passato prossimo to najważniejszy czas przeszły dokonany w języku włoskim.
Składa się z czasownika posiłkowego avere lub essere i participio passato (porównaj angielski Present Perfect, niemiecki Perfekt, czy hiszpański pretérito perfecto).
Participio passato, czyli imiesłów czasu przeszłego, tworzymy dodając do tematu czasownika następujące końcówki:
|
koniugacja I am-are |
koniugacja II vend-ere |
koniugacja III part-ire |
|
am-ato |
vend-uto |
part-ito |
Samo participio passato możemy przetłumaczyć imiesłowem przymiotnikowym biernym:
mangiare jeść → mangiato zjedzony
vendere sprzedawać → venduto sprzedany
chiarire wyjaśniać → chiarito wyjaśniony
Participio passato często funkcjonuje jako przymiotnik:
pulire czyścić → pulito wyczyszczony = czysty
conoscere poznawać → conosciuto poznany = znany
Niektóre czasowniki tworzą participio passato nieregularnie. Oto ważniejsze:
|
infinito |
participio passato |
|
dire powiedzieć |
detto |
|
fare robić |
fatto |
|
leggere czytać |
letto |
|
rompere rozbić |
rotto |
|
scrivere pisać |
scritto |
|
chiudere zamykać |
chiuso |
|
decidere postanowić |
deciso |
|
prendere brać |
preso |
|
scendere schodzić |
sceso |
|
spendere wydawać |
speso |
|
chiedere pytać, prosić |
chiesto |
|
rimanere zostawać |
rimasto |
|
rispondere odpowiadać |
risposto |
|
vedere widzieć |
visto |
|
aprire otwierać |
aperto |
|
morire umierać |
morto |
|
mettere kłaść |
messo |
|
succedere stawać się |
successo |
|
spegnere gasić |
spento |
|
bere pić |
bevuto |
|
correre biegać |
corso |
|
essere/stare być/przebywać |
stato |
|
perdere gubić |
perso |
|
scegliere wybierać |
scelto |
|
venire przychodzić |
venuto |
|
vivere żyć |
vissuto |
Wzór odmiany czasownika w passato prossimo:
|
|
mangiare |
andare |
|
io |
ho mangiato |
sono andato/a |
|
tu |
hai mangiato |
sei andato/a |
|
lui/lei/Lei |
ha mangiato |
è andato/a |
|
noi |
abbiamo mangiato |
siamo andati/e |
|
voi |
avete mangiato |
siete andati/e |
|
loro/Loro |
hanno mangiato |
sono andati/e |
Kiedy posiłkowym jest essere, końcówka participio dostosowuje się do podmiotu:
Marco è usito. Marek wyszedł.
Luisa è entrata. Luisa weszła.
Siamo tornati presto. Wróciliśmy wcześnie.
Le ragazze sono rimaste a casa. Dziewczyny zostały w domu.
Jako że we włoskim mamy dwa czasowniki posiłkowe, czasami ich wybór może budzić wątpliwości. Przeczytaj uważnie poniższą tabelkę:
|
posiłkowy avere |
posiłkowy essere |
|
czasowniki przechodnie, czyli takie które możemy utworzyć w stronie biernej lub takie, przy których wystąpi dopełnienie bliższe (complemento directo): czasownik amare kochać jest przechodni, ponieważ zdanie Amo Maria. Kocham Marię. zawiera dopełnienie bliższe (odpowiada na pytanie kogo?, co? = polski biernik) i mogę je przekształcić na stronę bierną: Maria è amata da me. Maria jest kochana przeze mnie. Ale czasownik andare iść jest nieprzechodni. Jednak niektóre czasowniki nieprzechodnie wymagają posiłkowego avere: dormire spać lavorare pracować Abbiamo dormito fino alle 10. Spaliśmy aż do 10. tutaj można zaliczyć też niektóre czasowniki ruchu, np. passeggiare spacerować viaggiare podróżować ballare tańczyć itd. Abbiamo ballato tutta la notte. Tańczyliśmy przez całą noc. |
niektóre czasowniki nieprzechodnie, zwłaszcza takie, które wyrażają stan, zmianę stanu etc.: essere być succedere stać się nascere rodzić się morire umierać diventare stać się Sono nato nel 1988. Urodziłem się w 1988 roku. czasowniki ruchu: andare iść venire przychodzić partire wyjeżdżać entrare wchodzić uscire wychodzić Siamo andati in piscina. Poszliśmy na basen. czasowniki zwrotne, np. alzarsi wstawać mi sono alzato wstałem |
Niektóre czasowniki mogą być przechodnie lub nieprzechodnie i wówczas stosują się do wyżej przedstawionych reguł:
Cambiare znaczy zmieniać (kogo?, co?) – przechodni i łączy się z avere:
Ho cambiato idea. Zmieniłem zdanie.
albo zmieniać się – nieprzechodni i łączy się z essere:
Il tempo è cambiato. Pogoda się zmieniła.
Podobnie:
|
|
avere |
essere |
|
cominciare |
zaczynać |
zaczynać się |
|
finire |
kończyć |
kończyć się |
|
passare |
spędzać (czas) |
przechodzić |
|
salire |
wnosić do góry |
wchodzić do góry |
|
scendere |
znosić na dół |
schodzić |
Maria ha passato le vacanze al mare. Maria spędziła wakacje nad morzem.
ćwiczeniaparticipio passato - verbi irregolari
